Koniec z migreną
Tę książkę, mającą służyć jako wszechstronny, ale praktyczny materiał dla osób z migreną, przeczytałem z przyjemnością. Tekst jest dokładny, ale bardzo czytelny. Dr Mauskop posługuje się swoim bogatym doświadczeniem klinicznym, które łączy z historycznymi anegdotami, odniesieniami naukowymi i szczyptą humoru. Omawia szeroki zakres rozwiązań dla osób z migreną, począwszy od niefarmakologicznych metod leczenia (unikanie czynników wyzwalających, zdrowy styl życia, rozwiązania fizyczne, behawioralne, a nawet neuromodulacja) do suplementów i całej gamy ostrych i zapobiegawczych środków na receptę i bez recepty. Tekst ten zawiera linki umożliwiające czytelnikowi kontakt z zasobami wymienionymi w książce za pośrednictwem Internetu, w tym odniesienia naukowe i filmy demonstrujące różne techniki. Zawiera informacje dotyczące innych rodzajów bólów głowy, które mogą być mylone z migreną, oraz wskazuje, kiedy należy zasięgnąć porady lekarza. Praktyczne podejście dr. Mauskopa do radzenia sobie z migreną jest przykładem stosowania medycyny opartej na dowodach, gdy tylko jest to możliwe, i polegania na swoim bogatym doświadczeniu klinicznym, gdy dowodów jest mniej. W całej książce pierwszeństwo ma zdrowy rozsądek. Dla mnie, jako osoby z migreną, książka okazała się pouczająca i jest materiałem, który mogę przeczytać w całości, ale potem zachować jako odniesienie.
Thomas N. Ward, dr med., emerytowany profesor neurologii, Dartmouth Geisel School of Medicine. Redaktor naczelny czasopisma „Headache: Journal of Head and Face Pain”.
***
Koniec z migreną. 150 sposobów, żeby zatrzymać ból autorstwa Alexandra Mauskopa to wybitna książka, która wnosi coś nowego do biblioteki zasobów na temat bólu głowy dla pacjentów. Dr Mauskop, wieloletni zwolennik nielekowych metod leczenia, omawia tu wszystkie możliwe opcje – od suplementów, poprzez kuracje ziołowe, po styl życia i strategie behawioralne. Jednocześnie jednak czerpie ze swojego solidnego wykształcenia akademickiego (jest profesorem i badaczem), żeby wymienić także opcje leczenia farmakologicznego i za pomocą różnorodnych medycznych urządzeń. Opierając się na swoim bogatym doświadczeniu terapii tysięcy ludzi z migreną, ocenia potencjał skuteczności każdej z opcji leczenia zawartej w tej książce.
Jak sam wyjaśnia we wspaniale napisanej części wstępnej książki, jego podejście nie zawsze opiera się na dowodach, ale jest zaprojektowane tak, żeby wypełnić luki tam, gdzie dowodów brakuje. Czytelnik znajdzie tu szerokie spektrum opcji dla zmniejszenia ciężaru, jaki stanowią migreny, co w rezultacie na pewno przywróci mu nadzieję. Styl pisania jest jasny i zwięzły, a czytelnicy będą mieć poczucie, że siedzą bezpośrednio z dr. Mauskopem i słyszą jego rady z pierwszej ręki. Hiperłącza w całym tekście pozwalają dodatkowo zagłębić się w wiele tematów. Jest to bardzo rzetelny i praktyczny przewodnik, który będzie cenny dla wszystkich ludzi walczących z migreną, jak również ich rodzin i przyjaciół.
Morris Levin, dr med., profesor neurologii, dyrektor ośrodka The Headache Center at UCSF Medical Center.
***
Wiedza to potęga, a pacjenci z migreną będą wzmocnieni wiedzą po przeczytaniu książki Koniec z migreną. Czołowy autorytet w tej dziedzinie dzieli się swoim kilkudziesięcioletnim doświadczeniem klinicznym z zakresu niuansów leczenia migreny – od standardowego podejścia medycznego do akupunktury, metod behawioralnych, dietetycznych i innych, mających na celu zapobieganie lub leczenie migreny. Z tej książki skorzystają nie tylko migrenowcy, ale także neurolodzy!
Orrin Devinsky, dr med., profesor neurologii, neurochirurgii i psychiatrii, NYU Grossman School of Medicine.
***
Dr Mauskop pracował z tysiącami pacjentów z migreną w ciągu dziesięcioleci swojej praktyki. Jest utalentowanym nauczycielem, a ten tom pokazuje jego niezwykłą zdolność do łączenia dowodów i obserwacji klinicznych w zwięzłe analizy oraz praktyczne sugestie. Jego celem jest opisanie i ocena ogromnej ilości informacji dostępnych na temat różnych strategii – samozarządzania, behawioralnych i medycznych – które, jak się okazuje, mają wpływ na występowanie i leczenie migreny. Książka będzie wzmacniająca dla tych, którzy cierpią z powodu tej dolegliwości i będzie stanowić podstawę dla decyzji dotyczących stylu życia i dyskusji z pracownikami służby zdrowia na temat terapii migreny.
Russell K. Portenoy, dr med., profesor neurologii oraz medycyny rodzinnej i społecznej, Albert Einstein College of Medicine.
***
Jako ktoś, kto cierpi na migrenę, oraz jako praktykujący neurolog, jestem świadomy tej destrukcyjnej i bolesnej bestii, która może przeszkadzać w pracy, wypoczynku i po prostu w życiu. Od dawna szukałem poradnika na temat migreny, który byłby kompleksowy, a jednocześnie łatwy do czytania, prosty w nawigacji, aktualny i niedrogi. Dr Alexander Mauskop, MD, FAAN [członek amerykańskiej akademii pielęgniarstwa, tj. American Academy of Nursing], znany na całym świecie ekspert w tej dziedzinie, napisał właśnie taką rozprawę. I wcale mnie to nie dziwi. Ta książka będzie niezmiernie pomocna dla tych, którzy podobnie jak ja cierpią na migrenę.
Michael Rubin, dr med., FRCP(C) [Fellows of the Royal College of Physicians (Canada), tj. członek Królewskiego Kolegium Lekarskiego w Kanadzie], FAAN,profesor neurologii klinicznej w Weill Cornell Medicine.
***
W tym praktycznym przewodniku na temat postępowania z migreną dr Mauskop zapewnia najbardziej kompleksowe odniesienie do istoty i leczenia migreny. Porusza wszystko – od muzyki do pożywienia, snu, ziół, leków i urządzeń, które mogą przynieść korzyści osobom cierpiącym na migrenę. Jego hiperłącza sprawiają, że książka jest łatwą podstawą do dalszego badania pola, a jego częste anegdoty kulturowe sprawiają, że czytanie jest przyjemne. Książka ma służyć głównie pacjentom, którzy chcą wiedzieć więcej na temat ich dolegliwości, czy ich ból głowy to naprawdę migrena, co mogą z tym zrobić w zmianie stylu życia, jakie są niefarmakologiczne sposoby postępowania, alternatywne metody leczenia i jaki jest obecny stan farmakologicznych podejść do leczenia i zapobiegania migrenie. Zainteresowany pacjent będzie mógł lepiej poznać terapię, jakiej jest poddawany, dowiedzieć się, czego może się spodziewać, jeśli chodzi o skuteczność i skutki uboczne, oraz jakie są rozwiązania alternatywne w przypadku, gdy leczenie okaże się nieskuteczne. Żyjemy w erze bezpłatnych poszukiwań w Internecie, które przeprowadza wielu pacjentów, co często wywołuje niezrównoważony obraz sytuacji klinicznej uwypuklający poważniejsze aspekty danego problemu, powodując większy stres i czasami utrudniając efekty terapeutyczne. Ważne jest, aby mieć zrównoważone odniesienie, które daje jednolite ramy dla wszystkich metod leczenia i pozwala na rzetelną ocenę dla nieprofesjonalnego czytelnika. Może on wówczas wykorzystać oceny wystawione przez autora, posługującego się swoim bogatym doświadczeniem w zakresie różnych metod, jako ogólny przewodnik pozwalający osiągnąć pożądane efekty. Biorąc pod uwagę wszechstronność tekstu, wierzę, że pracownicy służby zdrowia mogą również korzystać z tej książki jako podręcznego odniesienia do różnych szczegółów w zarządzaniu migreną.
David Yarnitsky, dr med., profesor, Rappaport Faculty of Medicine of the Technion-Israel Institute of Technology, Israel, dyrektor Wydziału Naurologii w Rambam Health Care Campus.
***
Dr Mauskop, bardzo doświadczony specjalista w dziedzinie medycyny bólu głowy, napisał książkę, która odpowie na wiele pytań, jakie często zadają osoby cierpiące na migrenę. Jest to szczególnie aktualne, biorąc pod uwagę wiele nowych metod terapii i podejścia do leczenia osób z migreną. Omawia on leki, terapie bez leków i czynniki wyzwalające ataki. Osoby cierpiące z powodu migreny, lub te, których bliskich to dotyczy, postąpią mądrze, czytając te informacje i włączając je do własnego planu zarządzania chorobą.
Mark W. Green. dr med., FAAN, dyrektor Centrum Headache and Pain Medicine, profesor neurologii, anestezjologii i medycyny rehabilitacyjnej w Icahn School of Medicine at Mount Sinai.
***
Jedną z pułapek globalnej sieci jest to, że można znaleźć ogromną ilość informacji, ale nie można być pewnym, czy są one poprawne. Dlatego potrzebujesz doświadczonych komentatorów-analityków-praktyków, którzy pomogą ci znaleźć własną drogę przez ten gąszcz wiadomości. Dotyczy to w szczególności migreny. Migrena jest nie tylko najbardziej rozpowszechnionym zaburzeniem neurologicznym, ale również jednym z najbardziej złożonych, ponieważ ma wiele punktów stycznych z całą gamą innych zaburzeń (np. zaburzenia sercowo-mózgowo-naczyniowe, zaburzenia lękowe, depresja, zespół niespokojnych nóg, zapalne choroby jelit, padaczka, zespół Tourette’a, neurodermit i wiele innych). Innym ważnym punktem w planowaniu i późniejszej ocenie sukcesu terapii jest to, że tak jak w prawie wszystkich terapiach medycznych, w przypadku migreny musimy również brać pod uwagę efekt specyficzny dla leczenia oraz efekt niespecyficzny, zależny od kontekstu, który nawet w terapii przeciwciałami monoklonalnymi stanowi około 2/3 obserwowanego efektu. Dlatego jasne jest, że podejście typu „jedna terapia nadaje się dla wszystkich pacjentów” nie może być rozwiązaniem. Książka Alexandra Mauskopa wypełnia tę lukę i daje zainteresowanemu pacjentowi, szukającemu indywidualnych rozwiązań, krótki przegląd czynników, które mogą wpływać na jego lub jej migrenę. Umożliwia to pacjentom wybór własnych rozwiązań. Innymi słowy, książka pozwala pacjentowi stać się świadomym partnerem dla lekarza.
Andreas Straube, dr med., profesor neurologii i neurofizjologii klinicznej, kierownik ośrodka Upper Bavarian Headache Center w Monachium.
***
Migrenowe bóle głowy, ze względu na ich wyniszczający charakter i dużą częstość występowania w populacji, są zbyt ważne, aby pozostawić je wyłącznie w gestii lekarzy. Podobnie jak schorzenie, którym ja, jako endokrynolog, zajmuję się na co dzień – cukrzyca – migreny wymagają dokładnego poznania czynników związanych ze stylem życia i aktywnego udziału pacjenta. Dlatego też monografia dr. Alexandra Mauskopa, dyrektora New York Headache Center i profesora neurologii klinicznej w SUNY Downstate Medical Center, jest nieocenionym narzędziem zarówno dla lekarzy, jak i pacjentów, którzy borykają się z migreną.
Książka obejmuje wpływy środowiskowe, środki dotyczące stylu życia (np. jedzenie i ćwiczenia), uzupełniające metody leczenia (np. akupunktura, muzyka, Thai Chi, produkty ziołowe), jak również zatwierdzone przez amerykańską Agencję ds. Żywności i Leków środki farmaceutyczne. Tom jest napisany przejrzyście i przyjemnie się go czyta.
Polecam Koniec z migreną z ogromnym entuzjazmem zarówno pacjentom, jak i pracownikom służby zdrowia, których życie jest dotknięte tą przypadłością. Monografia ta z pewnością radykalnie poprawi jakość życia wszystkich borykających się z tym schorzeniem, którego leczenie wymaga holistycznego, wielodziedzinowego podejścia.
Leonid Poretsky, dr med., profesor medycyny, Donald and Barbara Zucker School of Medicine w Hofstra/Northwell, dyrektor ds. endokrynologii/metabolizmu w Lenox Hill Hospital.
***
Ta wyczerpująca i wciągająca książka autorstwa znanego neurologa z kilkudziesięcioletnim doświadczeniem, zajmującego się bólami głowy jest lekturą obowiązkową dla każdego, kto cierpi na migrenę. Zapewnia ona analizę i omówienie szerokiego zakresu konwencjonalnych i nietradycyjnych metod leczenia w łatwym do wykorzystania formacie. W czasach, gdy osoby cierpiące na migrenę są coraz lepiej wykształcone na temat swojej choroby i aktywnie uczestniczą w jej leczeniu, książka ta dostarcza aktualnych informacji na temat szerokiego wachlarza tematów i terapii, pozwalając pacjentom poruszać się po krajobrazie leczenia w sposób, który najlepiej odpowiada ich indywidualnym warunkom.
Christina Sun-Edelstein, dr med., FRACP, starsza wykładowca, Uniwersytet w Melbourne, Headache Clinic, St. Vincent’s Hospital, Melbourne.
***
Dr Alex Mauskop jest niezwykłym lekarzem, człowiekiem, który jest gotów rozważyć wszystkie rodzaje terapii i przejrzeć dowody na ich skuteczność. Jest otwarty, a jego książka Koniec z migreną. 150 sposobów, żeby zatrzymać ból, jest fascynującym spojrzeniem na dużą ilość potencjalnych podejść do leczenia migreny. Dr Mauskop wymienia wiele rozwiązań – niektóre wyraźnie uznane za skuteczne, a niektóre warte rozważenia w przyszłych badaniach – i opisuje, co wiadomo o tych terapiach, a czego jeszcze nie wiemy. Pisze w sposób, który jest jasny i pomocny, a osoby cierpiące na migrenę będą na pewno zainteresowani jego ujęciem dużej liczby potencjalnych metod terapii.
Stewart J. Tepper, dr med., profesor Neurologii w Geisel School of Medicine w Dartmouth.
***
Oto niezwykle rzetelny i wyczerpujący przegląd medycyny bólu głowy. Dr Mauskop jest doświadczonym klinicystą, któremu udaje się płynnie integrować najlepsze dowody wraz z praktycznymi spostrzeżeniami w całym obszarze bólu głowy. Gorąco polecam tę książkę zarówno pracownikom służby zdrowia, jak i ogółowi społeczeństwa.
Steven M. Baskin, PhD, dyrektor ds. medycyny behawioralnej w New England Institute for Neurology and Headache.
***
Dr Mauskop dzieli się całokształtem swoich medycznych pasji, doświadczenia i badań w łatwej do przyswojenia książce na temat zwalczania bólów głowy, na które ludzie cierpią każdego dnia. Dla tych, którzy nie mają możliwości znaleźć się pod bezpośrednią opieką dr. Mauskopa, ta książka to szansa, aby poinformować i wzmocnić siebie, podzielić się z lekarzem rodzinnym i wkroczyć na ścieżkę do dobrego samopoczucia i zmniejszenia ograniczającego wpływu bólu głowy. Ta książka daje możliwość wszechstronnej diagnozy i rozpoznania migrenopodobnych bólów głowy. Zawiera ponad 150 zabiegów na ból głowy, w tym metody profilaktyczne i lecznicze, oraz informacje pozwalające rozpoznać, kiedy bóle głowy stanowią sytuację krytyczną. Chwalę dr. Mauskopa za dzielenie się swoją mądrością z dużą populacją osób, które cierpią na bóle głowy i je leczą.
Neel Mehta, dr med., dyrektor medyczny Centrum Zarządzania Bólem w ośrodku Weill Cornell Medicine oraz w szpitalu New York Presbyterian Hospital
***
Gorąco polecam tę książkę tym, którzy usiłują znaleźć rozwiązanie dla swojego bólu głowy. Przy szerokiej gamie dostępnych metod, posiadanie solidnego przewodnika, takiego jak ten, jest na wagę złota! Dzięki 30-letniej praktyce dr. Mauskopa i otwartości na narzędzia zarówno farmaceutyczne, jak i niefarmaceutyczne, jest to jedna z najlepszych książek na ten temat. Poruszane zagadnienia sięgają od badań i prowadzenia dziennika, po suplementy, techniki stylu życia i/lub farmaceutyki, a ich celem jest spotkanie z pacjentami tam, gdzie aktualnie się znajdują, aby osiągnąć optymalne wyniki. Koniecznie przeczytaj!
Trupti Gokani, dr med., dyplomowany neurolog/ doradca ajurwedyjski i coach NLP.
Autor książki The Mysterious Mind: How to Use Ancient Wisdom and Modern Science to Heal Your Headaches and Reclaim Your Health („Tajemniczy umysł: Jak wykorzystać starożytną mądrość i współczesną naukę, żeby wyleczyć bóle głowy i odzyskać zdrowie”).
***
Najnowsza książka dr Mauskopa obejmuje popartą dowodami medycynę bólu głowy zarówno dla pacjentów, jak i lekarzy takich jak ja. Ta książka, Koniec z migreną. 150 sposobów, żeby zatrzymać ból, jest kompleksowym przewodnikiem, który może posłużyć do kierowania leczeniem opartym na preferencjach pacjenta. Naprawdę podobała mi się część o metodach bez użycia leków, ponieważ wielu z moich pacjentów prosi o takie techniki leczenia jak akupunktura, zmiana diety czy suplementy. Bardzo podoba mi się też wiadomość do pacjentów i lekarzy, że istnieje wiele metod leczenia migreny, więc zawsze jest coś jeszcze, do czego możemy się zwrócić.
Deena Kuruvilla, dr med., neurolog i specjalistka od bólu głowy.
***
Renomowany i uznany neurolog z Nowego Jorku, dr Alexander Mauskop, w swojej najnowszej książce Koniec z migreną. 150 sposobów, żeby zatrzymać ból, opisuje dokładne i kompetentne podejście do migreny i bólu głowy. Odbijając się bez ograniczeń od jednego tematu do drugiego, od prezentacji klinicznej, która ma ukierunkować osoby cierpiące i kolegów po fachu do nadchodzących i pojawiających się terapii, od tego, jak ważne jest prowadzenie dzienniczka bólu głowy do okoliczności, w których należy się poddać badaniom, dr Mauskop omawia i podchodzi do spektrum migreny w sposób, którego każdy powinien wysłuchać. Dodatkowo, książka analizuje niedawno zatwierdzone terapie ciałami monoklonalnymi zarówno w leczeniu migreny jako choroby, jak i gepanty i ditany stosowane doraźnie na napady bólu głowy. W czasach kampanii medialnych dotyczących nowych metod leczenia, pacjenci mogą być zdezorientowani i kreować nierealistyczne oczekiwania. Ta książka wyjaśnia tę kwestię i przedstawia rozsądne argumenty, co powinno być przydatne. Po 35 latach zajmowania się osobami cierpiącymi na migrenę mogę powiedzieć, że ta książka zawiera prawie wszystko, co należy wiedzieć w tym temacie. Jest to z pewnością obowiązkowa lektura do przeczytania od wybitnego specjalisty z wieloletnim zaangażowaniem i doświadczeniem w medycynie bólu głowy i migreny.
Abouch Krymchantowski, dr med., MSc[1], PhD, FAAH, dyrektor i założyciel ośrodka Headache Center of Rio, Brazylia.
***
W tej książce, napisanej przez cenionego specjalistę od bólu głowy, z łatwością znajdziesz szybkie, ale szczegółowe odpowiedzi na wszystkie wątpliwości, jakie można sobie wyobrazić na temat leczenia migreny.
Julio Pascual Gomez, MD, PhD, profesor medycyny na Uniwersytecie w Kantabrii,
dyrektor neurologii w Szpitalu Uniwersyteckim Marqués de Valdecilla, Hiszpania.
***
To jest doskonała, obowiązkowa lektura dla każdego, kto cierpi na przewlekłe bóle głowy. Jest pełna klinicznych perełek, które nawet neurolodzy i specjaliści uznają za niezwykle pomocne.
Gayatri Devi, dr med., MS, FAAN, dyrektor Park Avenue Neurology,
profesor kliniczny neurologii w SUNY Downstate. Neurolog prowadzący w Szpitalu Lenox Hill.
***
Po raz kolejny Alex Mauskop przedstawił przejrzysty i żywy przegląd przyczyn, konsekwencji i postępowania z tym wyjątkowo ludzkim problemem… jakim jest ból głowy.
Richard Lechtenberg, dr med., autor Synopsis of Neurology, Disorders of the Cerebellum, The Diagnosis and Treatment of Epilepsy („Podstawy neurologii, zaburzenia móżdżku, diagnostyka i leczenie padaczki”) i innych książek.
***
Dr Mauskop i ja znamy się od dziesięcioleci. Czytając jego książkę, dowiedziałem się o nim czegoś nowego. On i ja jesteśmy osobami cierpiącymi na migrenę. Jego migreny z pewnością nie są takie same jak moje i vice versa, co jest jednym z najważniejszych założeń tej książki. Z naszych rozmów wiem, że nie dzielimy tych samych przekonań co do każdego sposobu leczenia, które jest dostępne. Dzieje się tak dlatego, że my również wnosimy do terapii naszych pacjentów różne mocne strony, zdolności i doświadczenia. Każdy, kto ma migreny jest wyjątkowy i będzie reagować na leczenie inaczej, i prawdopodobnie okaże się, że jest to spowodowane naszą specyficzną, indywidualną genetyką. Ze wszystkiego, co dr Mauskop zrobił przez te wszystkie lata, to, co czyni go wyjątkowym, to właśnie ta książka. Pewien znany dziennikarz powiedział kiedyś, że dobry lekarz leczy choroby. Wspaniały lekarz leczy pacjentów. Ja uważam dr Mauskopa za wspaniałego lekarza. On podchodzi do każdego człowieka jak do tego, kim jest, a do natury jego bólu głowy jak do tego, czym jest. Szuka najlepszych metod, żeby mu pomóc. Nie kolejnemu czy poprzedniemu. Zna badania, które zostały wykonane na przestrzeni lat, aby ustalić naturę migreny i innych bólów głowy. Przestudiował opcje terapeutyczne i ich potencjał nie tylko pod kątem skuteczności, ale także bezpieczeństwa stosowania.
Pod pewnymi względami pacjenci są swoimi najlepszymi lekarzami. Mają własne przemyślenia na temat natury bólów głowy i doświadczenie w próbach radzenia sobie z nimi. Przychodzą do lekarzy takich jak dr Mauskop czy ja, ponieważ nie tylko możemy przepisać leki, do których w przeciwnym razie nie mieliby dostępu, ale dysponujemy dekadami badań i doświadczeniem w pracy z wieloma tysiącami pacjentów. Dzięki temu specjaliści medycyny bólu głowy mogą zaoferować pacjentom większy poziom specjalistycznej wiedzy i zapewnić im opcje do rozważenia pod względem zalet i potencjału, żeby pomóc im kontrolować migrenę oraz inne zaburzenia obejmujące głowę.
Niestety, sporo osób ma niewiele pojęcia, o ile w ogóle je ma, o tym, co to znaczy mieć migrenę i inne uciążliwe zaburzenia. Wielu z nich uważa, że skoro dwie aspiryny wystarczają, aby opanować ich własny ból głowy, to powinny one wystarczyć, żeby opanować również i twój. Dopiero w ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat lekarze w znacznym stopniu poznali naturę i konsekwencje bólu głowy. Nasz system edukacji medycznej nie nadąża za niezliczonymi zmianami, które miały miejsce, a zbyt niewielu lekarzy odbywa cokolwiek, co można by nazwać odpowiednim szkoleniem w zakresie medycyny bólu głowy. Zbyt często pozostawia to pacjentów w przykrej sytuacji, w której nie znajdują rozwiązania na własną rękę i nie znajdują go u lekarza rodzinnego.
Ta książka nie uczyni cię ekspertem w dziedzinie bólów głowy, ale poszerzy twoją wiedzę na temat tego schorzenia i jego różnorodnych metod leczenia. Dzięki niej staniesz się lepszym pacjentem dla swojego lekarza, takim, który jest poinformowany i otwarty na sprawdzenie różnych opcji. Uwielbiam „walczyć” z moimi pacjentami. Dlaczego? Wiem, że oni są zaangażowani w leczenie i powrót do zdrowia. To sprawia, że jestem jeszcze bardziej zdeterminowany, żeby zrobić wszystko, co w mojej mocy, aby pomóc im w ich dążeniach. Ta książka jest jeszcze jednym przykładem na to, jak dr Mauskop podjął to wyzwanie, które wykracza daleko poza gabinet i poczekalnię, obejmując wszystkich tych, którzy ponoszą cenę trudnych bólów głowy. To oferuje potencjał, żeby uzyskać kontrolę nad swoimi bólami głowy i wziąć życie w swoje ręce, zamiast pozostawiać je w rękach zaburzeń kontrolujących twoją witalność i dobre samopoczucie.
Frederick G. Freitag, DO FAHS, profesor neurologii (Medical College of Wisconsin), Wyższa Szkoła Medyczna w Wisconsin.
***
Ta książka, autorstwa znanego założyciela i dyrektora New York Headache Center, jest tak pełna przydatnych informacji, że czytelnika może zaskoczyć wręcz fakt, że wszystko zmieściło się na około 200 stronach. Dr Mauskop zaczerpnął znaczną część treści książki z ponad 800 wpisów, które umieścił na swoim blogu w ciągu piętnastu lat, wraz z komentarzami czytelników.
Dr Mauskop, który sam cierpi na migrenę, nadaje książce współczującego i czasami zabawnego tonu swoją prozą, okraszoną cytatami literackimi, z odniesieniami do innych neurologów-pisarzy, takich jak Edward Liveing i Oliver Sacks. Książka obejmuje mnóstwo sposobów leczenia migreny, od rygorystycznie badanych farmaceutyków przez witaminy i suplementy do praktycznych technik, takich jak akupunktura czy metoda Feldenkraisa – każdy z nich oceniony (w skali od zera do dziesięciu), aby dać czytelnikowi wymowny kontekst, pozwalający zdecydować, który spośród 150 zabiegów może być lepszym punktem wyjścia na początku podróży leczenia migreny. Koniec z migreną. 150 sposobów, żeby zatrzymać ból jest lekturą obowiązkową nie tylko dla osób cierpiących na migrenę, ale powinna być wymaganym tekstem dla wszystkich praktyków opieki zdrowotnej, którzy je leczą.
Peter McAllister, MD, FAAN, dyrektor medyczny, Instytut Neurologii i Bólu Głowy w Nowej Anglii (New England Institute for Neurology and Headache), dyrektor medyczny w New England Institute for Clinical Research.
***
Dr Alex Mauskop jest moim ulubionym lekarzem dla pacjentów z trudnymi migrenami. Ta książka to destylacja jego mądrości i doświadczenia, kompleksowy, całościowy przewodnik samopomocy przy bólach głowy. Jeśli cierpisz na bóle głowy lub powiedziano ci, że masz migrenę, to jest pierwsza książka, którą powinieneś przeczytać.
Leo Galland, dr med., autor The Allergy Solution („Rozwiązanie problemu alergii”).
Dla Karen, mojej żony i najlepszej przyjaciółki
Mam dług wdzięczności wobec wszystkich moich pacjentów, którzy powierzyli mi opiekę na sobą.
Jestem wdzięczny moim kolegom, którzy poświęcili czas na przeczytanie i polecenie tej książki.
Dziękuję mojej przyjaciółce, Robin Flicker, która pomogła w redagowaniu tej książki.
Medycyna poparta dowodami nie wystarcza 28
Znajdź trenera, partnera lub życzliwego, współczującego przyjaciela 32
Czy rzeczywiście masz migreny? 34
Prowadzić dziennik, czy nie? 39
1. Zanieczyszczenie powietrza 42
13. Glutaminian sodu, azotany, azotyny, siarczyny 51
16. Post (głodówka) i utrata wagi 53
17. Trening aerobowy, trening interwałowy o wysokiej intensywności, trening siłowy (8) 55
19. Metoda Feldenkraisa (3) 57
21. Ćwiczenia ruchu gałek ocznych (3) 60
23. Refleksologia i masaż (4) 62
26. Wirtualna rzeczywistość (2) 65
28. Urządzenia dentystyczne (3) 66
29. Pielęgnacja przegród nosowych (2) 67
31. Zespół niespokojnych nóg 68
37. Witamina B12 i inne witaminy z grupy B (4) 77
45. Kadzidłowiec/Gliacin (4) 86
55. Przezczaszkowa stymulacja prądem stałym* (3) 96
56. Przezskórna stymulacja nerwów* (4) 97
57. Nieinwazyjna stymulacja nerwu błędnego* (3) 99
58. Przezczaszkowa stymulacja magnetyczna* (3) 99
59. Wszczepiane stymulatory elektryczne (1) 100
60. OnabotulinumtoxinA* (8) 101
62. Blokady zwoju skrzydłowo-podniebiennego (3) 106
63. Operacja punktów kontaktowych (3) 107
64. Operacja odnerwienia (3) 107
65. Biologiczne sprzężenie zwrotne / neurotrening (8) 109
67. Modlitwa i przeklinanie (2) 116
68. Terapia poznawczo-behawioralna (7) 118
71. Sumatryptan*, w tabletkach (7), donosowo (6), w zastrzyku (9), z naproxenem (8) 134
Niesteroidowe leki przeciwzapalne 138
84. Ketorolak w zastrzyku (7) 142
87. Aspiryna/kofeina/acetaminofen* (6) 145
96. Dihydroergotamina w zastrzyku* (8), podawana donosowo* (4) 152
Przeciwciała monoklonalne przeciw CGRP 166
Trójcykliczne leki przeciwdepresyjne 169
Selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny 172
Inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny 173
Inhibitory monoaminooksydazy 176
Pozostałe leki psychotropowe 177
Inhibitory enzymu konwertazy angiotensyny i blokery receptorów ACE 187
Niesteroidowe leki przeciwzapalne 192
151. Naltrekson niskodawkowy (2) 200
156. Estrogenowe / Doustne środki antykoncepcyjne (2) 206
Kiedy nic nie pomaga – migrena oporna na leczenie 211
Migrena po wstrząsie mózgu 218
Migrena przedsionkowa, zawroty głowy i zespół Mal de Debarquement 219
Nowy codzienny uporczywy ból głowy 221
Stan migrenowy i wizyta na pogotowiu 222
Bóle głowy często mylone z migreną 224
Epizodyczna i przewlekła napadowa hemikrania 224
Przewlekły połowiczy ból głowy 225
Zwiększone ciśnienie płynu mózgowo-rdzeniowego 225
Niskie ciśnienie płynu mózgowo-rdzeniowego 226
Nerwoból nerwu potylicznego 227
Nerwoból nerwu trójdzielnego 228
Ból głowy wywołany stosunkiem seksualnym 229
Łagodny wysiłkowy ból głowy 229
Ból głowy typu napięciowego 230
Zapalenie opon mózgowych i inne infekcje 230
Ból głowy spowodowany guzem mózgu 231
Ból głowy spowodowany tętniakiem 231
Bóle głowy przy udarze mózgu 232
Zespół eksplodującej głowy 232
Ból głowy spowodowany lekami 232
Zapalenie tętnicy skroniowej 233
Moje 10 najlepszych metod leczenia migreny 234
Ostatnie postępy w naszym zrozumieniu migreny i zarządzaniu tą dolegliwością zderzyły się z wykładniczym wzrostem komunikacji elektronicznej, prowadząc do powstania ogromnej ilości powiązanych wzajemnie informacji. Tak wielka jest ta objętość, tak szeroki zakres poruszanych kwestii i tak zróżnicowana mnogość źródeł, że nawet osoba obyta z tym tematem może mieć trudności z dostępem do wiarygodnych informacji istotnych dla jej potrzeb. W ten sposób ponownie pojawia się wielki dylemat Ery Informacji Elektronicznej – o ile posiadanie sporego stogu siana może być pomocne, to jak znaleźć w nim igły informacji, których szukamy? A jeśli już je znajdziemy, to czy można im zaufać?
Na szczęście, przynajmniej dla osób z migreną, które są przerażone istniejącym stogiem siana informacji na ten temat, w swojej nowej książce zatytułowanej Koniec z migreną dr Alexander Mauskop znacznie uprościł to zadanie. W zaledwie ośmiu dobrze zorganizowanych rozdziałach, pisanych w sposób jasny, zwięzły i łatwy do zrozumienia, prowadzi czytelnika przez pełne spektrum migreny; kładąc nacisk na zarządzanie terapeutyczne, zarówno farmakologiczne jak i niefarmakologiczne, ale dodaje do tego również pomocne spostrzeżenia na rozmaite tematy, począwszy od identyfikacji czynników wyzwalających migrenę do kwestii, kiedy badania diagnostyczne mogą być wskazane; znajduje nawet czas, żeby zagłębić się w szczególnych okolicznościach, takich jak migrena menstruacyjna i opis innych zaburzeń bólów głowy, które mogą być mylone z migreną.
W swoim zakresie i przejrzystości, ta książka dobrze odzwierciedla jej autora. Dr Mauskop, utalentowany klinicysta, naukowiec i nauczyciel, przez wiele lat pracował nad podniesieniem standardu opieki nad chorymi na migrenę i wniósł istotny wkład do arsenału opartych na dowodach naukowych metod jej leczenia. Jednocześnie zachował pragmatyczne, otwarte podejście do praktyki leczenia bólu głowy, które uwzględnia truizm, że brak dowodów niekoniecznie zapowiada brak korzyści. Jest też pionierem w eksploracji tego, co w tej książce nazywa „podejściem nielekowym”; obejmuje to na przykład stosowanie suplementów, takich jak magnez – interwencję terapeutyczną, której był orędownikiem na długo przed tym, zanim stała się powszechnie stosowana przez lekarzy na całym świecie.
Opisując szeroką gamę terapii pomocnych dla czytelnika, dr Mauskop jest ostrożny, aby odróżnić te, które mają solidne podstawy dowodów naukowych od tych, które ich nie mają. Biorąc pod uwagę jego rozległe doświadczenie kliniczne, głęboką wiedzę na temat migreny i trzeźwe podejście do szacowania skuteczności terapii tego schorzenia, szczególnie doceniłem jego ocenę wielu z tych metod, które opisuje w osobistej skali „od 1 do 10”. Znam niewielu innych ekspertów od bólu głowy, których osobistej opinii na temat danej terapii ufałbym tak bardzo.
Ten naprawdę wszechstronny, przystępny i rzetelny podręcznik dr. Mauskopa pozwalający zrozumieć i opanować migrenę to majstersztyk.
John F. Rothrock, dr med., profesor neurologii, The George Washington University School of Medicine
Próba nadążenia za poradami zdrowotnymi może przypominać surfowanie po sieci w poszukiwaniu prognozy pogody: to, co znajdujemy, ciągle się zmienia, często jest sprzeczne i rzadko obiecujące.
– Julian Baggini
Rzeczywiście, porady medyczne ciągle się zmieniają. Z tego powodu zdecydowałem się zarówno na format papierowy jak i elektroniczny, żeby móc regularnie aktualizować tę książkę, w miarę pojawiania się nowych danych naukowych.
Niektóre z rad tu zawartych mogą wydawać się sprzeczne. Przekąski pomagają, ale podobnie pomaga utrata wagi; kofeina jest dobra, i kofeina jest zła; ćwiczenia zapobiegają migrenom, ale mogą je też wywołać; unikaj leków, chyba że nie możesz – i tak dalej. Przyczyną tych pozornych sprzeczności jest to, że żadne podejście nie sprawdzi się u każdego. To, co łagodzi migrenę u jednej osoby, może pogorszyć migrenę u innej. Jeśli nie możesz znaleźć ukojenia na własną rękę lub potrzebujesz recepty na lek, jak najbardziej, skontaktuj się z lekarzem lub innym wykwalifikowanym pracownikiem służby zdrowia.
Książka jest na tyle krótka, że można ją przeczytać w kilku godzin. Jeśli chciałbyś uzyskać więcej informacji, znajdziesz w niej liczne hiperłącza, które doprowadzą cię do opisu badań naukowych, suplementów, gadżetów i leków, które mogą cię zainteresować.
Wiele z wpisów w tej książce zostało zaadaptowanych z mojego bloga, nyheadache.com/blog. Znajduje się tam prawie 800 tekstów napisanych od 2007 do połowy 2020 roku oraz kilka tysięcy komentarzy od czytelników. Zdecydowałem się napisać tę książkę, ponieważ wiele osób twierdziło, że informacje zawarte na blogu były dla nich bardzo przydatne.
Mam nadzieję, że opis ponad 150 opcji będzie dla Was czymś inspirującym.
W tej książce starałem się zgromadzić najważniejsze informacje z mojego ponad 30-letniego doświadczenia w leczeniu pacjentów z migreną. Fakt, że sam miewam migreny pozwolił mi na dodatkowy wgląd i mogę dzięki temu powiedzieć, że naprawdę czuję i rozumiem twój ból. Każdy ma jednak inne doświadczenie, a mój ból nie jest dokładnie taki, jak twój. Moje migreny nigdy nie przeszkodziły mi w codziennym funkcjonowaniu, choć miewałem okresy codziennych migren, które trwały wiele lat. Moje migreny nadal szybko, całkowicie i bez skutków ubocznych reagują na sumatryptan w formie tabletek lub zastrzyków. Dwukrotnie robiłem sobie zastrzyk z botoksu i wlew dożylny magnezu. Wypróbowałem zastrzyki i tabletki wielu leków i rozmaite suplementy. Największą różnicę zauważyłem po tym, jak zacząłem medytować przez 30 minut każdego dnia i ćwiczyć przynajmniej trzy razy w tygodniu. W moim przypadku migreny najsilniej wywołuje alkohol i brak snu. Unikanie tych czynników bardzo mi pomaga.
Ty i ja jesteśmy w dobrym towarzystwie. Elie Wiesel, Lewis Carroll, Serena Williams, Kareem Abdul Jabbar, Elizabeth Taylor, Kanye West, Friedrich Nietzsche, Napoleon, Charles Darwin, Thomas Jefferson, Miguel de Cervantes, Sigmund Freud, John F. Kennedy, Juliusz Cezar, połowa neurologów i dwie trzecie specjalistów od bólu głowy również cierpią na migrenę.
Jeśli na jakąś chorobę przepisuje się wiele leków, można być pewnym,
że ta choroba jest nieuleczalna.
– Antoni Czechow, „Wiśniowy sad”
Czechow był nie tylko pisarzem, ale i lekarzem. Migrena jest doskonałym przykładem tego, co miał na myśli, mówiąc o chorobach, na które istnieje wiele leków, a które na chwilę obecną pozostają nieuleczalne. Dobra wiadomość jest taka, że prawdziwe lekarstwo prawdopodobnie nadejdzie, gdy inżynieria genetyczna stanie się powszechna. Może to potrwać dekadę lub dwie.
W takim razie, jakim prawem nazwałem tę książkę Koniec z migreną? Ponieważ nawet jeśli być może pozostaniesz podatny na migreny, ta książka pokaże ci, jak przestać je mieć. Możesz nadal znajdować się w grupie ryzyka, jednak jeśli migreny pojawiają się parę razy do roku lub rzadziej, jeśli nauczysz się, jak im zapobiegać lub jak je zatrzymać, to jest to tak dobre jak lekarstwo.
Kolejną pokrzepiającą cechą tej dolegliwości jest to, że wraz z wiekiem, dwie na trzy osoby przestają mieć migrenę. Ile musisz mieć lat, żeby migreny ustały? U kobiet zwykle dzieje się to po menopauzie. U mężczyzn migreny często ustępują po 50. lub 60. Ataki migreny czasem ustają bez żadnego konkretnego powodu.
Głównym przesłaniem tej książki jest to, że migrena nie musi tobą rządzić ani rujnować ci życia. Możesz odzyskać kontrolę i przerwać swoje cierpienie. Nie potrzebujesz wszystkich 150, ani nawet 50 z metod, które są tutaj opisane. Dostęp do aż 150 opcji oznacza jednak, że istnieje spora szansa na to, że znajdziesz coś dla siebie.
Wielu pacjentów prosiło mnie nieraz – Proszę, nie rezygnuj ze mnie tak jak mój ostatni neurolog, który powiedział, że nic więcej nie może dla mnie zrobić. To jest nie do przyjęcia, żeby zawstydzać pacjenta lub sprawiać, żeby czuł, jakby to on zawiódł, kiedy leczenie się nie sprawdzi. Możesz próbować znaleźć lekarzy, którzy nie będą cię obwiniać za brak reakcji na przepisane leczenie. A lekarzy czytających tę książkę proszę, żeby nigdy nie odrzucali pacjentów z tego powodu, że nie ma wielkiej poprawy pod ich opieką, i aby nie przestawali szukać rozwiązania.
Medycyna poparta dowodami nie wystarcza
Uwielbiam stwierdzenie brytyjskiego mykologa, Merlina Sheldrake’a, zawarte w jego książce o grzybach, Entangled Life: How Fungi Make Our Worlds, Change Our Minds and Shape Our Futures: „Nauka nie jest ćwiczeniem w zimnokrwistej racjonalności. Naukowcy są – i zawsze byli – emocjonalnymi, kreatywnymi, intuicyjnymi, kompletnymi istotami ludzkimi, zadającymi pytania o świat, który nigdy nie został stworzony z myślą, żeby go skatalogowano i usystematyzowano”.
To samo jest prawdą w medycynie. Próba leczenia każdego pacjenta ściśle według wytycznych opartych na dowodach naukowych jest błędna.
Medycynę opartą na dowodach (EBM, ang. Evidence-Based Medicine) definiuje się jako sumienne, wyraźne, rozważne i rozsądne wykorzystywanie nowoczesnych, najlepszych dowodów w podejmowaniu decyzji dotyczących opieki nad poszczególnymi pacjentami. W całej tej książce i w praktyce starałem się przestrzegać celów EBM. Możesz znaleźć wiele linków do artykułów naukowych, które wspierają różne metody leczenia. Kiedy podany jest link do badania naukowego, nie oznacza to, że musisz zakładać, że to badanie czegokolwiek dowodzi. W większości przypadków badania oferują jedynie obserwacje i opisy przypadków. Choć są one cenne, nie są rozstrzygające, ale raczej sugerują dalsze obserwacje i badania. Rygorystyczne badania naukowe mają nieodłączne wady. W badaniach, które obejmują setki pacjentów, każdy z nich będzie miał inny profil genetyczny, dietę i poziom aktywności, profil psychologiczny i wiele innych zmiennych. Wiemy na pewno, że migrena nie jest taka sama nawet u członków tej samej rodziny. Innym ograniczeniem EBM jest to, że jest ona uproszczona. Nie bierze pod uwagę złożoności interakcji lekarz–pacjent. Według słów australijskiego etyka, dr. Narcyza Ghinei, zakłada ona, „że lekarzom nie można ufać, że wykorzystają swoje rozległe wykształcenie i umiejętności, aby podejmować rozsądne decyzje w najlepszym interesie swoich pacjentów”[2].
Wiele z pomysłów na leczenie, które opisuję w tej książce, jest nie tylko niezatwierdzonych przez FDA, ale może się wydawać, że są pozbawione sensu. Przez lata z konieczności poszukiwałem nieortodoksyjnych metod. Niektórzy lekarze ograniczają swoje leczenie do kilku leków zatwierdzonych przez FDA w terapii migreny. Jeśli te leki nie działają lub jeśli powodują uciążliwe skutki uboczne, wielu z nich umywa ręce i mówi pacjentowi, że nie ma innych opcji. Nie jestem takim lekarzem i zachęcam cię do szukania takich specjalistów, którzy nie odrzucą twojego cierpienia tylko dlatego, że nie reagujesz na tradycyjne metody leczenia. Wielokrotnie spotykam się z ludźmi, którzy „próbowali już wszystkiego”, ale nie znaleźli ulgi. Ponieważ lekarze nie lubią ponosić porażek, często nieświadomie wysyłają wiadomość, że to pacjent poniósł porażkę. To nigdy nie jest prawda, i mam nadzieję, że ta książka przynajmniej ośmieli cię do tego, żebyś nie przestawał szukać ulgi, nie poddawał się, ani nie obwiniał siebie za ból, który doświadczasz z powodu swoich migren.
Wierzę, że jeśli jakaś metoda jest bezpieczna, niedroga, i istnieją doniesienia o tym, że pomaga, to być może warto ją wypróbować, nawet jeśli nie poddano jej jeszcze rygorystycznym badaniom klinicznym. Niekiedy te metody działają nie dlatego, że są rzeczywiście skuteczne, ale z uwagi na efekt placebo lub ponieważ migrena ustąpiła samoistnie. Jedyne, co się liczy, to znalezienie ulgi. To, w jaki sposób to się wydarzy, nie jest tak ważne. W przeciwieństwie do kontrolowanego badania klinicznego, praktyka medycyny jest bardziej sztuką niż nauką.
Chociaż leki potrafią być wybawieniem, być może uda ci się ich uniknąć. Spośród 150 metod leczenia, terapie nielekowe zajmują znacznie więcej niż połowę stron tej książki.
Każdy suplement wymieniony w książce ma odnośnik do jego opisu na stronie National Center for Complementary and Integrative Health (część Narodowego Instytutu Zdrowia w USA), na stronie WebMD lub na stronie internetowej Memorial Sloan-Kettering Cancer Center (gdzie odbywałem staż na Wydziale Neurologii w latach 1984–1986).
Leki są określane przez ich nazwy ogólne. Popularne nazwy marek są wymienione w nawiasach i pisane wielką literą. Większość leków wymienionych w tej książce nie jest zatwierdzone przez amerykańską Agencję ds. Żywności i Leków (lub jej europejski odpowiednik, Europejską Agencję Leków) specjalnie do leczenia migrenowych bólów głowy. Te, które są, oznaczyłem gwiazdką. Gwiazdka znajduje się też przy kilku urządzeniach stymulujących, które zostały dopuszczone do leczenia migrenowych bólów głowy. Większość leków ma krótki opis ich zastosowania w leczeniu migreny, ważne skutki uboczne, i inne fakty. Jeśli interesują cię dalsze szczegóły, kliknij na hiperłącze umieszczone dla każdego leku. Link zabierze cię do strony MedlinePlus, „internetowego zasobu informacji zdrowotnych dla pacjentów, ich rodzin i przyjaciół”. Jest to wiarygodne źródło skompilowane przez United States National Library of Medicine, choć, co prawda, często przytłacza ilością informacji. Będzie ci się wydawać, że większość leków ma wiele potencjalnie niebezpiecznych skutków ubocznych. Ryzyko wystąpienia tych skutków ubocznych jest realne, dlatego też leków należy unikać, gdy tylko jest to możliwe. Pierwsza połowa tej książki poświęcona jest metodom nielekowym. Jednakże leki są często konieczne i mogą odmienić życie.
Aby ułatwić podjęcie takiej czy innej decyzji oceniłem każdy lek i niektóre z nielekowych metod leczenia. Ocenę wystawiłem w skali od 1 do 10, biorąc pod uwagę skuteczność, bezpieczeństwo, czasem również koszt, wygodę i moje ogólne wrażenie. Ocena jest subiektywna, ale opiera się na moim doświadczeniu w leczeniu tysięcy pacjentów. Nie uwzględniłem żadnych leków, którym dałbym ocenę tak niską jak 1, a żadne leczenie nie zasługuje na 10. To nie znaczy, że niektóre leki dla niektórych pacjentów nie zasługują na najwyższą ocenę. Jak wspomniałem wcześniej, każda osoba jest wyjątkowa, zatem żaden lek nie jest idealny dla wszystkich ludzi we wszystkich przypadkach. Na końcu książki podaję moją osobistą listę 10 najlepszych metod leczenia.
Czy warto wypróbować leczenia, które oceniam na 2 lub 3? To zależy. Ziołowy środek leczniczy, suplement witaminowy lub urządzenie do stymulacji elektrycznej może być skuteczne tylko dla jednej z trzech lub czterech osób. Niewiele się traci, próbując tych nisko ocenianych metod leczenia, jeśli tradycyjne metody nie działają, powodują efekty uboczne, lub po prostu boisz się potencjalnych efektów ubocznych.
Możesz reagować na nisko oceniony lek lub leczenie ze względu na swój unikatowy profil genetyczny, różne sposoby, w jakie twój mózg jest zbudowany, różne sposoby, w jakie twoje ciało reaguje na stres, środowisko, żywność lub leki.
Nie ma dobrego lub złego sposobu, żeby zacząć próbować którąkolwiek ze 150 metod. Możesz chcieć przejrzeć wszystkie wymienione opcje i spróbować kilku z nich naraz. Próba zrobienia 10 rzeczy w tym samym czasie jest trudna. Ale jeśli spróbujesz tylko jednego podejścia naraz, być może nie znajdziesz rozwiązania przez długi czas. Jeśli chcesz je znaleźć szybciej, sensowne jest wypróbowanie kilku metod leczenia jednocześnie. Skąd będziesz wiedzieć, która z nich pomogła? To proste. Po pierwsze, opanuj swoje bóle głowy. Kiedy już to zrobisz, łatwo będzie ustalić, które leczenie było za to odpowiedzialne. Zacznij odstawiać je po kolei. Nie rezygnuj tylko z ćwiczeń, medytacji, zdrowej diety i dobrych nawyków związanych ze snem. Jest również możliwe, że każdy składnik przyczynia się w 10–20% do poprawy. Łącząc je, możesz skończyć z 80% lub nawet 100% ulgi.
Bardziej sensowne jest łączenie różnych metod leczenia, niż przyjmowanie trzech różnych leków lub pięciu różnych produktów ziołowych. Oto przykład przydatnego protokołu – zdrowa dieta, ćwiczenia, medytacja, magnez jako środek zapobiegawczy, a gdy uderzy migrena, lek na receptę, taki jak sumatriptan. Inny scenariusz – odstaw kofeinę, jeśli jej nadużywasz, ogranicz spożycie cukru, ćwicz, medytuj i zażywaj jakiś ziołowy suplement, np. kadzidłowiec. W przypadku ostrego ataku zażyj ibuprofen. Jeśli same metody nielekowe nie zmniejszają w wystarczającym stopniu częstotliwości ataków, wypróbuj codzienne leki, zastrzyki z botoksu lub jeden z rodzajów przeciwciał monoklonalnych przeciwko CGRP w celu prewencji.
Znajdź trenera, partnera lub współczującego przyjaciela
Partner lub trener może ci pomóc utrzymać motywację do dalszego poszukiwania rozwiązania i stosowania się do konkretnego sposobu leczenia na tyle długo, żeby zobaczyć rezultaty. Może to być współmałżonek, bliski przyjaciel, trener zdrowia (doradztwo w dziedzinie zdrowego stylu życia jest coraz popularniejsze), pielęgniarka lub psychoterapeuta.
Częste migreny są już wystarczająco przykre, ale brak zrozumienia ze strony rodziny, przyjaciół czy współpracowników sprawia, że życie z tym schorzeniem jest o wiele gorsze. We wstępie do pierwszego wydania swojego klasycznego już podręcznika na temat bólów głowy, opublikowanego w 1969 roku, australijski neurolog James Lance opisuje postawę członków rodziny, przyjaciół, współpracowników i wielu lekarzy: „Łatwo jest osobie, której nigdy nie dokuczały bóle głowy, stracić cierpliwość do tych, którzy są nimi nękani. Reakcja obserwatora może przejść przez fazę współczującej troski do sfrustrowanej tolerancji, a w końcu do nastroju irytacji i pretensji, w którym nawroty bólów głowy przypisuje się wadliwej osobowości lub ucieczce od przykrych sytuacji życiowych”.
Jeśli masz wrażenie, że twoi przyjaciele lub krewni nie traktują twoich migren poważnie, spróbuj nieco ich edukować, przyprowadzać na wizyty lekarskie lub zaangażować się w terapię rodzinną. Nie jest to łatwe, ale może ci pomóc uzyskać wsparcie podczas poznawania metod leczenia wymienionych w tej książce. Twój trener lub coach może również skorzystać z techniki zwanej LEAP, która została po raz pierwszy opracowana przez psychologa, dr. Xaviera Amadora dla rodzin osób z chorobami psychicznymi. Można ją zaadaptować do przewlekłych migren. LEAP (ang. listen, empathize, agree [or accept], and partner) oznacza: „słuchaj, bądź empatyczny, zgódź się (lub zaakceptuj) i bądź partnerem”.
Jeden z najbardziej żywych i poetyckich opisów doświadczenia migreny, na jaki się natknąłem, znajduje się w powieści autorstwa Iana McEwana pod tytułem „Pokuta”:
Emily Tallis wycofała się z białego blasku popołudniowego upału do chłodnej i zaciemnionej sypialni. Nie odczuwała bólu, jeszcze nie, ale wycofywała się przed jego groźbą. W jej polu widzenia pojawiły się rozświetlone plamy, małe punkciki, jak gdyby zużyta tkanina widzialnego świata została przytrzymana w górze przed o wiele jaśniejszym światłem. W prawym górnym rogu mózgu czuła ciężar, bezwładną masę ciała jakiegoś skulonego i śpiącego zwierzęcia; ale kiedy dotknęła głowy i ucisnęła, obecność ta zniknęła ze współrzędnych rzeczywistej przestrzeni. Teraz znajdowała się w prawym górnym rogu jej umysłu, a w wyobraźni mogła stanąć na palcach i wyciągnąć do niej prawą rękę.
Ważne było to, aby go nie prowokować; gdy tylko to leniwe stworzenie przeniesie się z peryferii do centrum, wtedy ból noża zatrze wszelkie myśli i nie będzie szans na zjedzenie dziś wieczorem kolacji z Leonem i rodziną. To zwierzę nie żywiło do niej złośliwości, było obojętne na jej nieszczęście. Poruszało się jak pantera w klatce: bo nie spało, z nudów, dla samego ruchu, bez żadnego innego powodu i bez świadomości. Leżała na łóżku bez poduszki, ze szklanką wody w zasięgu ręki i książką u boku, której, jak wiedziała, nie mogła czytać. Długi, niewyraźny pas światła dziennego odbijający się od sufitu nad karniszem był wszystkim, co przełamywało ciemność. Leżała sztywno, zaniepokojona, jakby z nożem na gardle, wiedząc, że strach nie pozwoli jej zasnąć i że jedyną nadzieją jest nie ruszać się z miejsca.
Niewyraźny szmer głosów słyszanych przez podłogę pokrytą dywanem przewyższał wyrazistością maszynopis; rozmowa, która przeniknęła przez ścianę lub, lepiej, dwie ściany, została odarta ze wszystkiego za wyjątkiem kluczowych momentów zwrotnych i niuansów. To, co dla innych byłoby szumem, dla jej wyczulonych zmysłów, dostrojonych jak kocie wąsiska w starym radioodbiorniku, było niemal nieznośnie wzmocnione. Leżała w ciemności i rozumiała wszystko. Im mniej była w stanie zrobić, tym bardziej była świadoma. Ale chociaż czasami pragnęła wstać i interweniować, zwłaszcza jeśli myślała, że Briony jej potrzebuje, strach przed bólem trzymał ją w miejscu.
W najgorszym wypadku, bez ograniczeń, przez jej nerw wzrokowy przeciągnięty zostałby zestaw zaostrzonych noży kuchennych, a potem jeszcze raz, z większym naciskiem w dół, i zostałaby całkowicie zamknięta i samotna. Nawet jęki potęgowały agonię. Tak więc leżała, a późne popołudnie przemijało.
Moja książka zawiera również cytaty z dwóch klasycznych tekstów. Pierwszy z nich to „O migrenie, chorobowym bólu głowy i innych pokrewnych zaburzeniach” (ang. On Megrim, Sick Headache, and Some Allied Disorders) opublikowany w 1873 roku przez Edwarda Liveinga. Jego spostrzeżenia są niezwykle trafne i pozostają aktualne do dziś.
Liveing opisuje wiele typowych czynników wyzwalających, wśród nich „…nadmierna praca umysłowa, przy niedoborze ćwiczeń cielesnych, krótkie niespokojne noce i niewystarczająca ilość snu. Przez nadmierną pracę umysłową nie mam na myśli wyłącznie pracy intelektualnej, jak w ścisłym wykorzystaniu umysłu do studiowania kompozycji literackich, do pracy w kancelarii lub rachubie, ale także to obciążenie afektywnej lub emocjonalnej części naszej natury, które jest wynikiem długotrwałego niepokoju umysłowego, udręki i rozczarowania, czy to związanego z pierwszym, czy też występującego niezależnie, i które znacznie szybciej wyczerpuje siły nerwowe niż jakiekolwiek wysiłki intelektualne, które są wolne od takich emocjonalnych komplikacji”.
Sto lat później inny wielki lekarz, utalentowany pisarz i niezwykły człowiek, Oliver Sacks, stworzył niezwykłą książkę na temat migreny, zatytułowaną po prostu Migrena. Została ona po raz pierwszy opublikowana w 1970 roku i nadal jest w druku. Jeśli masz unikalne lub dziwne objawy, które mogą być związane z migreną, znajdziesz je opisane w książce Sacksa.
Czy rzeczywiście masz migreny?
Oficjalna naukowa definicja migreny jest przydatna do badań, ale w praktyce jest to kaftan bezpieczeństwa. Wiele osób nie pasuje do tej definicji, ale nadal choruje na migreny. Według trzeciej edycji Międzynarodowej Klasyfikacji Bólów Głowy, masz migrenę, jeśli masz co najmniej dwa z czterech objawów:
– ból jednostronny,
– natężenie bólu umiarkowane do silnego,
– pogarszanie się bólu podczas ruchu,
– ból o charakterze pulsującym.
Poza tym musisz doświadczać również:
– mdłości z towarzyszącymi wymiotami lub bez, albo
– wrażliwości na światło i hałas.
Atak musi trwać od 4 do 72 godzin, i nie można mieć guza mózgu lub innej choroby podstawowej (zakaźnej, zapalnej lub zaburzeń hormonalnych), co powodowałoby bóle głowy.
W realnym świecie niektórzy ludzie mają pulsujący ból połączony z mdłościami, ale bez innych symptomów. Inni mają łagodny ból głowy z silnymi mdłościami i nic poza tym. Innym częstym objawem migreny, nie ujętym w oficjalnej definicji, jest niemożność normalnego funkcjonowania. Wniosek z tego jest taki, że jeśli masz którąkolwiek z cech migreny wymienionych powyżej, masz migrenę.
Jeśli widzisz aurę, masz migrenę, niezależnie od cech bólu głowy, który po niej następuje. Aura pojawia się u około 20% osób z migreną. Składa się ona z częściowej utraty wzroku, migotania lub zniekształcenia obrazu. Moja aura jest typowa. Na dalekich peryferiach mojego wzroku zaczynam widzieć falujące i migoczące linie. W ciągu następnych 30 minut, one powoli się powiększają i zajmują prawie połowę pola widzenia każdego oka. Ja widzę je w tej samej połowie w każdym oku. To dlatego możesz czuć, że aura jest w lewym lub prawym oku. Spróbuj zamknąć jedno, a zdasz sobie sprawę, że ten sam pokaz świateł ma miejsce w obu oczach. W rzeczywistości aura ma niewiele wspólnego z twoimi oczami. Powstaje ona po jednej stronie twojego mózgu. Kiedy po raz pierwszy pojawi się aura, wiele osób myśli, że ma guza mózgu. Na szczęście guzy są rzadkie.
Aura czuciowa jest mniej powszechna. Jest ona opisywana jako drętwienie lub mrowienie, które występuje po jednej stronie ciała. Drętwienie często zaczyna się w dłoni, a następnie przenosi się na twarz. Czasami drętwieje cała połowa ciała. Ludzie z aurą czuciową często mówią, że ich ręka lub noga jest słaba. Przy dalszych pytaniach często okazuje się, że ręka jest po prostu nieporadna, a nie słaba. U niektórych osób występuje osłabienie jednej strony ciała. Nazywamy ten stan migreną hemiplegiczną. Aura każdego rodzaju trwa od 10 do 60 minut i w większości przypadków poprzedza wystąpienie bólu głowy, jednak może również wystąpić w odosobnieniu.
Neurolodzy dzielą migreny na epizodyczne i przewlekłe. Uważa się, że dana osoba ma migrenę przewlekłą, jeśli ma co najmniej 15 dni z bólem głowy w miesiącu i w osiem z tych dni ma objawy migreny wymienione powyżej. Jest to arbitralne rozróżnienie i wielu ludzi przechodzi z fazy epizodycznej w przewlekłą i z powrotem w fazę epizodyczną.
Po zebraniu danych na temat niepełnosprawności duńskich i rosyjskich pacjentów, zaproponowano nową definicję migreny przewlekłej. Uważa ona, że każdy, kto ma 8 lub więcej dni migrenowych w każdym miesiącu, ma przewlekłą migrenę[3]. Może to być ważne dla badań, ale nieistotne dla leczenia indywidualnych pacjentów.
To, co uważam za najbardziej istotne w praktyce, to stopień niepełnosprawności związanej z migreną. Częstotliwość i inne cechy nie są tak ważne. Im bardziej upośledzająca migrena, tym bardziej konkretne leczenie podejmuję.
Wiele osób pyta: co jest przyczyną migreny? Mamy dowody na to, że predyspozycje genetyczne mogą odgrywać pewną rolę. Nie oznacza to jednak, że jeśli masz pewną genetykę, to jesteś skazany na cierpienie. Nawet jeśli wszyscy w twojej rodzinie mają migreny, możesz znaleźć sposób na kontrolowanie tej choroby. Geny sprawiają, że jesteś bardziej podatny na migreny, ale w przeciwieństwie do niektórych innych chorób genetycznych, nie gwarantują, że będziesz miał napady migreny.
Migrena jest często błędnie diagnozowana. Na końcu tej książki opisuję dolegliwości, które często są mylone z migreną. Najczęstszym błędem jest nazywanie migreny zatokowym lub napięciowym bólem głowy. Jeśli masz zatokowy ból głowy, prawie zawsze będziesz miał kolorową wydzielinę z nosa. W przypadku migreny może pojawić się tylko niewielka ilość przezroczystej wydzieliny. Ból głowy typu napięciowego rzadko będzie przeszkadzał na tyle, żeby skłonić cię do przeczytania tej książki.
Prawie każdy może mieć migrenę, jeśli zostanie wystawiony na dostatecznie dużo powodujących ją czynników. Połączenie braku snu, stresu, odwodnienia i alkoholu sprawi, że u 90% ludzi rozwinie się migrena. Jeśli masz predyspozycje genetyczne, może ci wystarczyć jeden lub kilka czynników wyzwalających. Podczas gdy unikanie ich ma oczywisty sens, nadmierny strach przed narażeniem się na nie może prowadzić do uporczywego niepokoju i samospełniającej się przepowiedni. Staje się to znacznie mniejszym problemem, jeśli uda ci się znaleźć lek o stałej skuteczności, na receptę lub bez, do doraźnego stosowania przy ostrych atakach. U niektórych ludzi nie jest łatwo zidentyfikować, co wywołuje migreny, i występują one ot tak, bez wyraźnego powodu.
Według firmy 23andme, która zbiera dane genetyczne i inne informacje od milionów ludzi, oto najczęstsze czynniki wyzwalające migrenę (większość ludzi ma więcej niż jeden z nich, więc procenty sumują się do znacznie więcej niż 100):
– stres (85%),
– niedostateczna ilość snu (72%),
– odwodnienie (64%),
– patrzenie na jasne światło słoneczne (61%),
– wdychanie dymu/silnych zapachów (57%),
– wpatrywanie się w ekran komputera (56%),
– błyskające lub migoczące światła (56%),
– zmiany pogody (50%),
– niski poziom cukru we krwi (49%),
– głośne otoczenie (48%),
– gorąco (47%),
– odstawienie kofeiny (43%),
– napoje alkoholowe (42%),
– duże grupy ludzi (28%),
– banany (6%).
Wymienili oni również metody leczenia ocenione jako najbardziej skuteczne przez pacjentów z migreną:
1. Ciemne, ciche pomieszczenie;
2. Sen;
3. Odstawienie czerwonego wina;
4. Upływ czasu;
5. Wyeliminowanie glutaminianu sodu;
6. Unikanie dymu papierosowego;
7. Noszenie okularów przeciwsłonecznych.
Zebranie ogromnej ilości danych pozwoliło 23andme zidentyfikować pewne geny, które zwiększają podatność na migrenę[4]. W tym momencie wiedza o tym, który gen predysponuje daną osobę, nie ma żadnego praktycznego znaczenia. Daleko nam jeszcze do możliwości manipulowania genami, a nawet przewidywania, które leczenie może pomóc, a które wywołać skutki uboczne. Takie prognozy oparte na genotypie są już stosowane w psychiatrii i mamy nadzieję, że wkrótce obejmie to również tematykę migren.
Wielu specjalistów od bólów głowy nalega, żeby pacjenci regularnie prowadzili dzienniczek. Uważają to za część skutecznego podejścia do zarządzania migrenowymi bólami głowy. Dzienniczek może pomóc w identyfikacji potencjalnych czynników wyzwalających migrenę i przyczyniających się do jej wystąpienia, a opis konkretnych objawów może pomóc w dostosowaniu indywidualnej terapii. Większość moich pacjentów opierała się prowadzeniu dzienniczka. Możliwe, że mają dobry powód.
Artykuł z 2019 roku opublikowany w magazynie „Wired” pod tytułem Dlaczego śledzenie objawów może sprawić, że poczujesz się gorzej[5], przytacza badania, które sugerują, że prowadzenie dziennika objawów może rzeczywiście sprawić, że generalnie ci się pogorszy. To wydaje się prawdą w odniesieniu do różnych schorzeń – bezsenności, bólu pleców, a także migreny. Jednym z możliwych wyjaśnień jest to, że ciągłe zwracanie uwagi na odczucia w ciele może je spotęgować. Te doznania mogą wysyłać alarm do mózgu: o-o, zaczyna się migrena. To z kolei prowadzi do niepokoju, aktywacji reakcji „walcz lub uciekaj”, i wkrótce po tym następuje prawdziwa migrena. Czasami pacjent przychodzi z wieloma stronami dzienników i notatek, które opisują każdy atak migreny bardzo szczegółowo z każdym możliwym wyzwalaczem, wypróbowanymi lekami i ich skutkami ubocznymi. Wiem, że takiemu pacjentowi będzie trudniej pomóc, ponieważ jest za głęboko skupiony na swoich objawach.
W przypadku migrenowych bólów głowy mamy jednak dobry substytut dziennika. Jest to Skala Oceny Niepełnosprawności w Migrenie (ang. Migraine Disability Assessment Scale, czyli MIDAS), która ocenia niepełnosprawność związaną z migreną w ciągu ostatnich trzech miesięcy. Jest to prosta skala składająca się z 5 pytań. Została zweryfikowana przez porównanie dziennika z pamięcią pacjenta. Zaskakująco, korelacja była silna i skala daje wiarygodne informacje. Prosimy pacjentów o dokonanie tej oceny podczas każdej wizyty. Na pierwszy rzut oka mówi nam, jak bardzo migreny są uciążliwe i jak zdeterminowani musimy być w rozpoczynaniu terapii zapobiegawczych, takich jak botoks, leki czy nowe przeciwciała monoklonalne. Wynik ten jest również pomocny dla pacjentów, którzy mogą nie pamiętać, jak bardzo upośledzające były bóle głowy przed rozpoczęciem konkretnego leczenia.
Jeśli chodzi o identyfikację czynników wyzwalających, większość z nich jest oczywista i pacjenci nie potrzebują dzienniczka, żeby dowiedzieć się, że wyzwalacze, takie jak alkohol, brak snu, opuszczanie posiłków czy stres, powodują u nich ataki. Nie zniechęcam nikogo do prowadzenia dziennika. Niektóre czynniki wyzwalające nie są oczywiste, a dzienniczek może pomóc je zidentyfikować. Należą do nich wrażliwość na gluten, czynniki pogodowe, cykl menstruacyjny i inne. Może warto prowadzić dzienniczek przez kilka miesięcy i sprawdzić, czy można z niego wyciągnąć jakieś przydatne informacje.
Nie potrzebujesz rezonansu magnetycznego ani tomografii komputerowej, jeśli twoje bóle głowy nie zmieniły się od lat lub jeśli kilku członków twojej rodziny ma podobne bóle głowy. Skanowanie może być wskazane, jeśli występuje jedna lub więcej z poniższych sytuacji:
– bóle głowy pojawiły się niedawno,
– bóle głowy są silniejsze niż w przeszłości,
– gorączka,
– wyraźna sztywność karku,
– osłabienie lub drętwienie jednej strony twarzy lub ciała,
– trudności w mówieniu,
– problemy z widzeniem,
– zmęczenie,
– zawroty głowy,
– dezorientacja,
– utrata przytomności,
– drgawki mięśniowe.
W Stanach Zjednoczonych wykonujemy zbyt wiele badań. Winne temu wydają się niewłaściwie stosowane bodźce finansowe i groźba pozwów o błędy w sztuce lekarskiej. Koszty badań i procedur są refundowane w znacznie większym stopniu niż czas poświęcony na rozmowę z pacjentem. Chociaż szczegółowy wywiad i badanie zwykle wystarczają, lekarze są ponaglani i często zlecają badania (takie jak rezonans magnetyczny), żeby uspokoić pacjenta i uchronić się przed pozwem sądowym. Czasami wykonanie rezonansu magnetycznego może być opłacalne, a nawet terapeutyczne. Pacjenci przestają się martwić, że mają guza mózgu, a ich migreny stają się lżejsze lub nawet ustępują. Mogą też przestać chodzić do lekarzy. Chociaż niektórzy proszą o wykonanie rezonansu co rok lub dwa tylko po to, żeby się upewnić.
Badania krwi są dużo bardziej przydatne niż skany mózgu. Widzę wielu pacjentów, którzy mieli robiony rezonans magnetyczny, ale nie mieli wykonanych podstawowych badań. Te potrafią wykryć problemy, które mogą pozostawać nierozpoznane przez lata. Należą do nich: niedobory magnezu, koenzymu Q10, witamin B12 i D, dysfunkcja tarczycy, anemia, celiakia, nieprawidłowy metabolizm glukozy.
[1] Tytuł magistra w dziedzinie nauk ścisłych lub przyrodniczych.
[2] Ghinea N., A return to reasonableness and virtue in medical epistemology, „J Eval Clin Pract.” 2020; 26, s. 447–451, https://doi.org/10.1111/jep.13273
[3] Chalmer M.A., Hansen T.F., Lebedeva E.R. i in., Proposed new diagnostic criteria for chronic migraine. „Cephalalgia” 2020;40(4), s. 399–406, doi:10.1177/0333102419877171
[4] Gormley P., Winsvold B.S., Nyholt D.R. i in., Migraine genetics: from genome-wide association studies to translational insights, „Genome Med” 8, 86 (2016), https://doi.org/10.1186/s13073-016-0346-4
[5] Marill M.C., Why Tracking Your Symptoms Can Make You Feel Worse, „Wired” 2019,, https://www.wired.com/story/why-tracking-your-symptoms-can-make-you-feel-worse/